آبیاری قطره‌ای ‏(‏Drip irrigation‏)‏‎ ‎

آبیاری قطره‌ای

آبیاری قطره‌ای (‏Drip irrigation‏)‏‎ ‎بیانگر این روش میباشد که در آن آب با فشار کم از ‏روزنه یا وسیله‌ای به نام قطره ‏چکان از شبکه خارج و به صورت قطراتی در پای گیاه ‏ریخته می‌شود. این نوع آبیاری را آبیاری موضعی نیز نامیده ‏می شود. شبکه‌ای که آب را در ‏سراسر مزرعه توزیع می‌نماید به کمک قطره چکان و با فشار کم در روی زمین پاشیده ‏‏می‌شود. از مشخصات این روش تحویل آب به گیاه با فشار کم در منطقه توسعه ریشه‌ها، در ‏سطح زمین (در زیر خاک) ‏می‌باشد تا مساحت و عمق کوچکی از سطح خاک خیس شود.‏

‎

روش آبیاری قطره‌ای در دهه پنجاه ترویج شد و سطوح بزرگی با این روش آبیاری شدند ولی ‏با مرور زمان مزایا و ‏معایب این روش مشخص شد.هزینه‌های زیاد و تکنیک‌های نسبتاً ‏پیشرفته این روش و نمک‌ها و مواد جامد معلق در ‏آبهای ایران (که سبب گرفتگی قطره ‏چکان‌ها می‌شوند) از معایب آبیاری قطره‌ای بوده و باعث شده که کشاورزان با دقت ‏و ‏تحقیقات بیشتری از این روش آبیاری استفاده کنند؛ ولی این موارد دلیل نمی‌شود که روش ‏آبیاری قطره‌ای را مطرود ‏بدانیم و در پی رفع معایب آن باشیم‎.‎

مهمترین تفاوت آبیاری قطره‌ای با سایر روش‌های آبیاری‎ ‎در این است که بین تبخیر-تعرق و ‏مقدار آبی که باید به زمین ‏داده شود، در یک دوره زمانی محدود(۲۴ تا ۷۲ ساعت) توازن ‏برقرار می‌شود. این امر باعث می‌شود با توجه به محدود ‏بودن میزان آب در دسترس، ‏بیشترین بهره‌وری از آب انجام پذیرد. از آنجا که سیستم‌های آبیاری موضعی/قطره‌ای ثابت ‏‏هستند، خودکار کردن بسیاری از آنها آسان است. این سیستم‌ها برای مدیران آبیاری که قصد ‏اختلاط کود‎ ‎و آب (کود ‏آبیاری) را درون سیستم آبیاری دارند، مناسب هستند‎.‎

تجهیزات آبیاری قطره‌ای

منبع آب، ایستگاه کنترل مرکزی( شامل ایستگاه پمپاژ و ایستگاه فیلتراسیون) که خود ایستگاه ‏پمپاژ شامل پمپ‎ ‎و ‏متعلاقت آن بوده و ایستگاه فیلتراسیون نیز از فیلتر‎ ‎سیکلون‎ ‎یا فیلتر شن ‏‏(بسته به نوع منبع آب برداشتی، یکی از این دو ‏نوع فیلتر استفاده می شود.‎ ‎

طرز کار شبکه آبیاری قطره‌ای

آب توسط پمپ از منبع آب به داخل شبکه پمپ شده و ضمن عبور از سیکلون، شن و مواد ‏خارجی خیلی درشت آن ‏ته‌نشین می‌شود. در صورتی که آب از فیلتر شن عبور داده شود، ‏جلبک ها و میکرو اورگانیزم هایی که ممکن است در ‏اثر راکد ماندن اب در استخر به وجود ‏آمده باشند، توسط این فیلتر گرفته می شوند. سپس در فیلتر دیسکی یا توری بقیه ‏مواد جامد ‏معلق در آب گرفته می‌شود. بخشی از آب وارد تانک کود شده با حل مقداری کود در آب این ‏محلول از انتهای ‏دیگر تانک خارج و مجدداً وارد جریان اصلی آب می‌گردد تا به پای گیاه ‏برسد. آب وارد لوله‌های توزیع کننده شده و در ‏نهایت توسط قطره چکان پای گیاه ریخته می ‏شود‎.‎
آبیاری قطره ای گلخانه توسط لوله های دریپر دار.

انتخاب قطره چکان:‏

انتخاب قطره چکان مهمترین کاری است که در یک شبکه آبیاری‎ ‎قطره‌ای باید انجام گیرد. ‏انتخاب صحیح باعث می‌شود ‏که هزینه‌های نگهداری و زیان‌های ناشی از مسدود شدن ‏مجراها در اثر گرفتگی، به مقدار قابل توجهی کاهش یابد‎.‎

انواع قطره چکانها:‏

ساده‌ترین قطره چکان لوله‌ای است که در طول آن بفواصل مختلف روزنه‌های بسیار ریزی ‏ایجاد شده و آب از این ‏روزنه‌ها خارج می‌شود‎.‎

قطره چکان دکمه‌ای:‏

این قطره چکانها کوچک بوده و دارای دهانه کوچکی به قطر کمتر از یک میلیمتر هستند. با ‏سوراخ کردن لوله‌های ‏آبرسانی فرعی این قطره چکانها در آن سوراخها قرار می‌گیرند. آب ‏از دهانه وروی داخل قطره چکان شده و پس از ‏طی مسیر از دهانه خروجی آن به سطح ‏خاک‎ ‎می‌چکد. از مزایای این قطره چکان ارزانی قیمت آن و سرعت نصب و ‏ساده بودن کار ‏با آنهاست‎.‎

قطره چکان با مجرای طولانی:‏

ین نوع قطره چکان در مسیر لوله فرعی قرار گرفته و آب از دهانه ورودی وارد قطره ‏چکان شده و پس از طی مسیر ‏مارپیچ طولانی از دهانه خروجی خارج می‌گردد. عیب عمده ‏این قطره چکان احتمال مسدود شدن مسیر در اثر رسوبات ‏نمکی و یا ذرات جامد معلق در ‏آب می‌باشد. این قطره چکان قابل تعمیر نبوده و در اثر انسداد مجرا باید با آب اسید شسته ‏و یا ‏تعویض شود‎.‎

قطره چکان صفحه‌ای:‏

این قطره چکان از چند صفحه منطبق برهم تشکیل شده بطوریکه هر صفحه دارای دیواره ‏عرضی عمودی بر صفحات ‏است. آب در مسیر خود این دیواره‌های عرضی را دور زده و ‏از سوراخ انتهایی به صورت قطره خارج می‌شود. ‏مجموعه این صفحات روی هم قرار ‏گرفته و به قطره چکان شکل صندوقی کوچکی می‌دهد‎.‎

قطره چکان چند دهانه‌ای:‏

برای آبیاری درختان در باغهای میوه اجباراً از قطره چکانهایی که با فشار زیادتر و با چند ‏دهانه خروجی آب را به ‏پای درخت برسانند استفاده می‌شود‎. ‎به هر یک از دهانه‌ها لوله ‏باریکی وصل شده و آب را تا فاصله چند متری منتقل ‏می‌نماید. بدین ترتیب با یک یا دو ‏قطره چکان می‌توان نسبت به آبیاری یک درخت اقدام نمود. تعداد این خروجی‌ها از ۵-‏‏۱ ‏متغیر است‎.‎

تجمع نمک در آبیار ی قطره‌ای:‏

آب آبیاری دارای مقداری نمک محلول در خود است که ممکن است موجب مسدود شدن ‏مجرای قطره چکانها شود. ‏بعضی اوقات نیز این نمکها همراه آب آبیاری وارد منطقه ریشه ‏گیاه شده و زیان فراوانی به گیاه‎ ‎وارد می‌سازد‎.‎

برای شست‌ و شوی این نمکها‎ ‎به دو روش عمل می‌کنند‎:

‏1.‏ در زمستان از آب رودخانه‌ها و یا جریانهای سطحی حاصله از بارندگی یا آبهای ‏اضافی موجود در منطقه ‏برای شست‌وشو استفاده می‌شود‎.‎
‏2.‏ هر دو سال یکبار زمینهای آبیاری قطره‌ای را با روش کرتی کشت و آبیاری می‌کنند.